Sosyal beceriler, bireylerin hayatlarını huzur ve barış içerisinde devam ettirebilmesi, kişisel ve profesyonel yaşamlarında başarılı olabilmesi için gerekli yetenekler olarak tanımlanabilir. Sosyal beceriler, onu olumsuz yönde etkileyecek ya da engelleyecek bazı hastalıkların olmadığı durumlarda kolaylıkla geliştirilebilir. Erken yaşlarda sahip olunan temel iletişim becerileri başta olmak üzere, farklı alanlarda hayatı kolaylaştıran ve başarıya ulaşmamızı sağlayan sosyal beceri türleri bulunmaktadır.
Sosyal beceriler oldukça çeşitli başlıklar altında toplanarak kapsamlı bir şekilde incelenebilse de kısaca aşağıdaki şekilde temellendirmek mümkündür.
-
1İletişim Becerileri: Sözlü ya da yazılı olarak başkalarıyla etkili bir iletişim kurabilme yeteneği olarak ifade edilebilir. Hem anlatıcı hem de dinleyici olarak iletişimin sağlıklı sürdürülebilmesi için temel bazı özelliklere sahip olunması, iletişim becerileri açısından önemlidir.
-
2Empati: Başkalarının içerisinde bulundukları duygu durumlarını anlamayı ve olaylara karşı tarafın bakış açısıyla yaklaşabilmeyi gerektiren sosyal bir beceridir. Empatik yaklaşımlar ilişkilerin kesintisiz ve sağlıklı bir şekilde ilerletilmesi açısından önem taşır. Bu becerisi yeterince gelişmemiş kişilerde, alınganlık ya da yanlış anlama gibi basit sorunlar nedeniyle ikili ilişkilerde sürekli kesintiler olması muhtemeldir.
-
3Problem Çözme: Problem çözme becerisi, karşılaşılan zorluk ve problemlere doğru açından yaklaşarak mantıklı ve uygulanabilir çözümler bulmayı gerektirir. Bu sosyal beceri hem sosyal yaşamda hem de profesyonel iş hayatında sıklıkla ihtiyaç duyulan yeteneklerdendir. Erken bebeklik döneminde ortaya çıkan bu beceri, zaman içerisinde eğitim, tecrübe ve tekrarlar sayesinde geliştirilebilir.
-
4İş Birliği ve Ekip Çalışmaları: Başka insanlarla bir arada çalışabilmek ya da küçük gruplar içerisinde hareket edebilmek için gerekli sosyal becerilerdendir. Sadece bir grubun içerisinde yer almayı değil, grubun içerisinde etkili iş birlikleri yapmayı ve grup geneline fayda sağlamayı gerektirir.
-
5Stres Yönetimi ve Öfke Kontolü: Duygusal kontrol olarak da adlandırılabilecek bu sosyal beceri, duygusal tepkileri yönetebilme yetisi olarak tanımlanabilir. Koşullar ve olaylar karşısında verilecek duygusal tepkilerin, toplum kuralları, kanunlar ya da gelenekler gibi çerçevelere uygun olarak geliştirilmesini hedefler.
-
6İnsanları Anlama: Etkili iletişim ve etkileşim açısından son derece önemli olan bu sosyal beceri, empati yeteneğinden farklı olarak, kişilerin motivasyon ve amaçlarını anlayabilmeyi gerektirir.
-
7Liderlik: Organizasyonları yönetme ya da kişileri motive edip yönlendirme yeteneğini de içeren oldukça kapsamlı bir sosyal beceri türüdür. Doğuştan gelen karizmatik liderlik başta olmak üzere, kişinin hayatı boyunca edindiği farklı özelliklerle yıllar içerisinde farklı türlerde sahip olunabilmesi muhtemeldir. Aile içerisinde otorite kurulması ya da arkadaş gruplarında karar verme mekanizmasının düzgün işlemesi, kişilerin liderlik becerisi ile ilişkilidir.
-
8Çatışma Yönetimi: Problem çözme becerisinden farklı olarak, var olan çatışmaları doğru yorumlamak ve çatışmadan çıkarılabilecek olumlu ve olumsuz tüm sonuçları gözlemlemek çatışma yönetimi olarak tanımlanır. Çatışma konusunu anlama, tarafları doğru şekilde dinleme ve çatışma çözümüne katkıda bulunma yeteneklerini içerir.
-
9Sağlıklı İlişkiler Geliştirme: Aile üyeleri, iş arkadaşları ya da komşular ve arkadaşlar gibi sosyal grup üyeleriyle iyi ilişkiler kurabilmeyi ve bu ilişkileri sürdürülebilir kılmayı hedefler.
-
Sosyal Beceriler Nasıl Geliştirilir ?
Sosyal becerilerin tamamına sahip olan bir kişi için, tüm becerilerde aynı oranda başarılı olabilmek her zaman için mümkün değildir. Ancak bu becerileri farklı yöntemlerle geliştirmek mümkündür. Bir sosyal becerinin geliştirilmesi için bir süreç gerektiği ve bazı durumlarda ilerlemenin çok az olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
-
İletişim yeteneklerinin geliştirilebilmesi için aktif dinleme egzersizleri yapmak uygun olabilir. Dinleme esnasında karşı tarafın verdiği sinyallere uygun jest ve mimiklerle destek vermek ya da kısa cümlelerle iletişimi iki yönlü hale getirmek pratik edilebilir. Beden dilini geliştirmek ve beden dilinin anlamlarını doğru bir şekilde öğrenmek için kişisel gelişim kitap ve kurslarından faydalanmak mümkündür.
-
Grup etkinliklerine katılarak farklı sosyal becerileri geliştirebilmek mümkün olabilir. Yeni insanlarla tanışmak, farklı beden dilleri ve farklı mesajlarla pratik yapma imkanı sunacaktır.
-
Çevrenizdeki kişilerden geribildirim isteyerek sosyal beceri anlamında eksiklerinizi ya da hatalı yaklaşımlarınızı öğrenebilir, uygun kurs ya da etkinliklerle bu alanlarda kendinizi geliştirmeyi deneyebilirsiniz.
-
Sosyal Becerileri Engelleyen Hastalıklar Nelerdir ?
Sosyal beceriler, kişilerin sağlıklı iletişim kurması ve başarılı olabilmesi için oldukça önemli bir durumken, bazı fiziksel ya da psikolojik hastalıkların, doğuştan ya da ilerleyen yaşlarda gelişerek sosyal becerilerde kesintiye neden olması, karşılaşılabilen bir durumdur. Kaygı, stres ya da depresyon gibi geçici psikolojik bozukluklardan, Alzheimer ya da demans gibi rahatsızlıklara kadar birçok farklı hastalık, sosyal beceriler açısından kayıplara neden olabilir.
Erken çocukluk döneminde ortaya çıkan bazı rahatsızlıklar, ileri yaşlarda karşılaşılan problemler ya da kalıtsal bazı hastalıkların, sosyal beceriler üzerindeki olumsuz etkileri farklı derecelerde olabilir. Otizm spektrum bozukluğu (OKB) hastalarında, duygusal bağ kurabilme ve empati yeteneği oldukça kısıtlı olduğundan, sosyal sinyallerin doğru bir şekilde yorumlanması çoğu zaman mümkün olamamaktadır.
Sosyal anksiyete bozukluğu, yüksek kaygı ve rahatsızlık hissi nedeniyle kişilerin doğru iletişim kuramamasına neden olabilir. Depresyon süreci ya da bipolar atakları esnasında kişilerin kendisini sosyal ilişkilerden soyutlaması olasıdır. Sosyal izolasyon olarak adlandırılan kişinin bilinçli olarak sosyal ilişkilerini kesmesi durumu da sosyal becerilerin sekteye uğramasına neden olacaktır. Şizofreni, Alzheimer ve Demans hastalıkları da kişinin becerilerinde sınırlamaya neden olan sağlık problemlerindendir.